นิเวศวิทยาของผักหวานป่าและแนวทางการอนุรักษ์ของชุมชน ตามแนวทางภูมิสังคม กรณีศึกษา: บ้านโปง ตำบลป่าไผ่ อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่

the ecology and geosocial based guidelines for community’s conservation of melientha suavis pierre.:a case study of ban pong, pa phai sub-district,san sai district, chiang mai province

Name: วีรวัฒน์ มาตรทอง

keyword: โครงสร้างป่า

ThaSH: มหาวิทยาลัยแม่โจ้ -- วิทยานิพนธ์

; องค์ประกอบของชนิดพันธุ์ไม้

; ป่าเต็งรัง

; ผักหวานป่า

Abstract: ผักหวานป่า (Melientha suavis Pierre) เป็นพืชอาหารที่นิยมบริโภคกันอย่างแพร่หลาย การเก็บหาโดยขาดความรู้ความเข้าใจถึงนิเวศวิทยาของผักหวานป่า และปริมาณกำลังผลิตจะส่งผล ต่อการอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน งานวิจัยครั้งนี้ได้เลือกพื้นที่โครงการพัฒนาบ้านโปง อันเนื่องมาจากพระราชดำริอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์ดังนี้ศึกษาลักษณะ โครงสร้างและองค์ประกอบของชนิดพันธุ์ไม้เต็งรัง ศึกษานิเวศวิทยาของผักหวานป่า และศึกษาแนว ทางการอนุรักษ์ผักหวานป่าของชุมชน โดยทำการวางแปลงตัวอย่างถาวรขนาด 200 x 200 เมตร ทำการวัดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเพียงอก (DBH) ของพรรณไม้ยืนต้นทุกชนิดตั้งแต่ 1 เซนติเมตรขึ้นไป บันทึกตำแหน่งต้นไม้ทุกต้น พร้อมสุ่มวัดความสูงของไม้ยืนต้น วัดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางคอรากของ กล้าผักหวานและความสูงของผักหวานทุกต้น ในด้านการศึกษาแนวทางการอนุรักษ์ผักหวานป่าของ ชุมชน ทำการศึกษาโดยการสัมภาษณ์ ผลการศึกษาพบว่า พบไม้ยืนต้นในแปลงตัวอย่าง 2,291 ต้นต่อเฮกแตร์จ านวน 40 ชนิด 36 สกุล 22 วงศ์และผักหวานป่า 202 ต้นต่อเฮกแตร์ค่า Shannon-Wiener index เท่ากับ 2.08 ค่าดัชนีความส าคัญทางนิเวศวิทยา (IVI) สูงสุด ได้แก่ เต็ง มีค่าเท่ากับ 66.46 ลักษณะโครงสร้างและ องค์ประกอบของชนิดพันธุ์ไม้ยืนต้นในแปลงตัวอย่างเป็นป่าเต็งรังทุติยภูมิเนื่องจากมีไม้ยืนต้นขนาด เล็กร้อยละ 62.5 ของไม้ยืนต้นทั้งหมดในแปลงตัวอย่าง แต่จากกระจายของขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง เพียงอกทำให้ทราบถึงไม้ยืนต้นในแปลงตัวอย่างอยู่ในช่วงวิกฤตขาดการสืบต่อพันธ์แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ การรบกวนของมนุษย์จากการแบ่งแปลงตัวอย่างตามระดับความสูงจากน้ าทะเล พบว่าจ านวนต้น ผักหวานป่าในชั้นพื้นที่ความสูงระดับกลางมากที่สุดมีจำนวน 376 ต้น และความสูงสูดของผักหวานป่า ภายในพื้นที่ระดับสูง มีความสูงมากที่สุด เท่ากับ 155 เซนติเมตร ทางด้านความสัมพันธ์ระหว่างขนาด เส้นผ่านศูนย์กลางคอรากผักหวานป่าเฉลี่ยกับอินทรียวัตถุ ไนโตรเจน แมกนีเซียม โพแทสเซียม และ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเพียงอกของไม้วงศ์ยางเฉลี่ย มีความผันแปรในทิศทางตรงกัน ในขณะเดียวกันพบว่าความลาดชันของพื้นที่ระดับกลาง มีค่าเฉลี่ยของอินทรียวัตถุสูงสุด อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนการสัมภาษณ์ประชากรบ้านโปง จำนวน 13 คน พบว่าถึงแม้ว่าผักหวานป่าบริเวณพื้นที่ โครงการฯ มีปริมาณเยอะแต่ไม่เพียงพอต่อความต้องการของชุมชน จากการศึกษาทำให้ทราบว่า ชุมชนยังไม่มีกฎเกณฑ์และแนวทางการอนุรักษ์ผักหวานป่าในชุมชน แต่อย่างไรก็ดีผู้เก็บหาผักหวาน ป่าส่วนมากจะมีรูปแบบการเก็บที่ไม่ทำลายต้นผักหวานป่า คือมีการเก็บเฉพาะส่วนที่เป็นกิ่งอ่อน ไม่ ตัดทำลายกิ่งแก่เพื่อให้ต้นผักหวานป่าได้แตกใบอ่อนในฤดูกาลต่อไป

มหาวิทยาลัยแม่โจ้. สำนักหอสมุด

Address: เชียงใหม่

Email: mjudc@mju.ac.th

Name: วิชญ์ภาส สังพาลี

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาหลัก

Name: เนตรนภา อินสลุด

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Name: จุฑามาศ อาจนาเสียว

Role: อาจารย์ที่ปรึกษาร่วม

Created: 2019

Modified: 2566-03-23

Issued: 2566-02-23

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

Th

tha

DegreeName: วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาภูมิสังคมอย่างยั่งยืน

Level: Master's Degree

Descipline: Master of Science in Geosocial Based Sustainable Developmen

Grantor: Maejo University

©copyrights มหาวิทยาลัยแม่โจ้

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	abstract.pdf	917.08 KB	2	2025-08-14 15:40:55
2	fulltext.pdf	3.85 MB	9	2025-10-24 08:24:55

ใช้เวลา

0.024571 วินาที