ศึกษาหลักธรรมที่ส่งเสริมต่อการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในสฬายตนวิภังคสูตร

Name: พระอธิการไพทูลย์ วิวิตฺโต (ตีบไธสง)

keyword: หลักธรรม

; การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา

; สฬายตนวิภังคสูตร

Abstract: สารนิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาเนื้อหาและหลักธรรมใน สฬายตนวิภังคสูตร 2) เพื่อศึกษาหลักธรรมที่ส่งเสริมต่อการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในสฬายตนวิภังค-สูตร เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท คือ พระไตรปิฎก อรรถกถา และคัมภีร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น คัมภีร์วิสุทธิมรรค เป็นต้น ตรวจสอบโดยอาจารย์ที่ปรึกษา ปรับปรุงแก้ไข เรียบเรียง บรรยายเชิงพรรณนา จากการศึกษาพบว่า สฬายตนวิภังคสูตรเป็นพระสูตรที่แจกแจงถึงหลักธรรมที่ผู้ปฏิบัติพึงทราบอันได้แก่ อายตนะภายใน 6 อายตนะภายนอก 6 วิญญาณ 6 ผัสสะ 6 มโนปวิจาร 18 สัตตบท 36 เพื่อให้ทราบชัดถึงลักษณะ หน้าที่ และการทำงานของอายตนะ 12 และหมวดธรรมอื่น ๆ ในพระสูตรซึ่งล้วนมีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกันและอาศัยหลักธรรมเหล่านั้นเป็นอารมณ์หลักในการเจริญวิปัสสนาภาวนา เพื่อให้เกิดญาณปัญญาซึ่งนำไปสู่ความเห็นแจ้งสภาวธรรมตามเป็นจริง ดังนั้น กระบวนการส่งเสริมการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนาในสฬายตนวิภังคสูตรจึงเป็นการนำเอาความรู้ความเข้าใจเรื่องอายตนะภายในภายนอกมาเป็นหลักธรรมที่ใช้ส่งเสริมในการปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา เป็นการพัฒนาปัญญาแบบวิปัสสนายานิก คือ การเจริญวิปัสสนาล้วน ๆ เรียกว่า สุทธ-วิปัสสนา อาศัยขณิกสมาธิในการกำหนดรู้รูปนามปัจจุบันเป็นอารมณ์ โดยผู้ปฏิบัติวิปัสสนาต้องอาศัยหลัก โพธิปักขิยธรรม คือธรรมะอันเป็นเครื่องตรัสรู้ หมายถึงธรรมะที่เป็นข้างโพธิ หรือธรรมะที่จะทำให้เป็นผู้รู้ ผู้เห็นตามความเป็นจริงกล่าวคือ บุคคลเมื่อรู้เมื่อเห็นอายตนะภายใน 6 ตามความเป็นจริง เมื่อรู้เมื่อเห็นอายตนะภายนอก 6 ตามความเป็นจริง เมื่อรู้เมื่อเห็นวิญญาณ 6 ตามความเป็นจริง เมื่อรู้เมื่อเห็น ผัสสะ 6 ตามความเป็นจริง เมื่อรู้เมื่อเห็นสุข ทุกข์ อสุขมทุกข์อันเกิดจากผัสสะ 6 เป็นปัจจัย ตามความเป็นจริงย่อมเบื่อหน่าย เมื่อเบื่อหน่ายย่อมคลายกำหนัด เมื่อคลายกำหนัดย่อมหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวงได้

Abstract: This research paper contained 2 objectives; 1) to study the teachings found in Salāyatanavibhanga-sutta, and 2) to study the Vipassana meditation practice in Salāyatanavibhanga-sutta by study of Theravada Buddhist texts such as, Tipitaka, commentaries, sub-commentaries, texts and other involving books such as Visuddhimagga etc. then verified by expert, reviewed and complied with descriptions.; The findings showed that Salātanavibhanga-sutta is a discourse dealing with the principal analysis which the practitioners must understand. The analyses are six Āyanatana or internal senses, six outer senses, six consciousness, six contacts, eighteen Manopavicāra and thirty-six Sattapada. They must understand these principles by its characters, functions, and how 12 sensual organs work. There are other teachings related and grouped in such teaching which enable to use as meditative objects of insight development for the advance of insight knowledge which leads to complete realization. The method of in the Salātanavibhagga-sutta was the clear and systematic understanding of sensual organs as the bases of insight investigation. This method is Vipassanāyānika practice which refers to pure insight meditation called Suddhavipassanā using only momentary concentration for observing any present Nama and Rupa as the meditative object. This practice requires the gradual training on Bodhipakkhiyadhamma or enlightenment factors, conditional practice to know or to experience of truth realization as the tool of practice. In practical codes, when the six internal sensual contacts, outer six sensual contact, six consciousness and six contacts occur, and whenever happiness, unhappiness, neutral feeling arising from six contact as its factors, the meditator observing them all as they really are as impermanent, suffering, and non-self will be soon bored, detaching from lust, finally liberated and freed from all suffering.

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. หอสมุดกลาง

Address: พระนครศรีอยุธยา

Email: library@mcu.ac.th

Name: ธานี สุวรรณประทีป

Role: อาจารย์ที่ปรึกษา

Created: 2564

Modified: 2568-08-18

Issued: 2568-08-18

วิทยานิพนธ์/Thesis

application/pdf

tha

DegreeName: พุทธศาสตรมหาบัณฑิต

Level: ปริญญาโท

Descipline: สาขาวิชาวิปัสสนาภาวนา

Grantor: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

©copyrights มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

ลำดับที่.	ชื่อแฟ้มข้อมูล	ขนาดแฟ้มข้อมูล	จำนวนเข้าถึง	วัน-เวลาเข้าถึงล่าสุด
1	พระอธิการไพทูลย์ วิวิตฺโต (ตีบไธสง).pdf	3.15 MB

ใช้เวลา

0.018625 วินาที